OpenAI, với ChatGPT đình đám, vừa công bố một thông tin gây chú ý: mỗi truy vấn ChatGPT chỉ tiêu thụ một lượng nước tương đương “1/15 thìa cà phê”. CEO Sam Altman còn so sánh chi phí vận hành AI sẽ dần tiệm cận chi phí điện năng. Tuy nhiên, những con số này đặt ra nhiều câu hỏi, đặc biệt trong bối cảnh các trung tâm dữ liệu (data center) đang “ngốn” ngày càng nhiều năng lượng và tài nguyên. Liệu tuyên bố này có thực sự phản ánh bức tranh toàn cảnh, và bài toán tiết kiệm năng lượng cho AI đang được giải quyết như thế nào tại Việt Nam?
ChatGPT Tiêu Tốn Bao Nhiêu Năng Lượng? So sánh với Bối Cảnh Việt Nam
Tuyên bố của Sam Altman cho thấy một mặt tích cực: nỗ lực của OpenAI trong việc tối ưu hóa hiệu quả hoạt động của mô hình AI. Ông Altman cho biết một truy vấn ChatGPT trung bình sử dụng khoảng 0,34 watt-giờ điện, tương đương với lượng điện mà lò nướng tiêu thụ trong hơn một giây.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng những con số này không đi kèm với nguồn dữ liệu cụ thể. Bên cạnh đó, nghiên cứu của The Washington Post năm 2023 cho thấy một email dài 100 từ được tạo bởi GPT-4 có thể tiêu tốn “hơn một chai nước nhỏ”. Sự khác biệt này cho thấy sự phức tạp trong việc đánh giá chính xác mức tiêu thụ năng lượng và tài nguyên của AI, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
- Kích thước và độ phức tạp của mô hình AI: Các mô hình lớn hơn, như GPT-4, đòi hỏi nhiều tính toán hơn, do đó tiêu thụ nhiều năng lượng hơn.
- Hiệu quả của phần cứng: Sử dụng các chip chuyên dụng, như GPU (Graphics Processing Unit), có thể giúp giảm mức tiêu thụ năng lượng so với CPU (Central Processing Unit) thông thường.
- Vị trí của trung tâm dữ liệu: Điều kiện khí hậu và nguồn cung cấp năng lượng tái tạo tại địa điểm đặt trung tâm dữ liệu có thể ảnh hưởng đáng kể đến lượng nước và năng lượng tiêu thụ.
Ở Việt Nam, bài toán tiết kiệm năng lượng cho AI đang được đặt ra ngày càng cấp thiết. Theo một báo cáo gần đây của Bộ Thông tin và Truyền thông, Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ của các ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực như tài chính, y tế, giáo dục và sản xuất. Điều này đồng nghĩa với việc nhu cầu về trung tâm dữ liệu và năng lượng sẽ tăng lên đáng kể.
Tối Ưu Hóa Cơ Sở Hạ Tầng và Phần Cứng
Một trong những giải pháp quan trọng nhất là tối ưu hóa cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu. Các doanh nghiệp Việt Nam đang dần chuyển sang sử dụng các hệ thống làm mát hiệu quả hơn, như hệ thống làm mát bằng chất lỏng hoặc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời. Ví dụ, FPT, một trong những tập đoàn công nghệ hàng đầu Việt Nam, đang đầu tư vào các trung tâm dữ liệu xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và các công nghệ tiết kiệm năng lượng.
Ngoài ra, việc lựa chọn phần cứng phù hợp cũng đóng vai trò quan trọng. Các công ty công nghệ Việt Nam đang dần chuyển sang sử dụng GPU và các chip AI chuyên dụng để tăng tốc quá trình xử lý và giảm mức tiêu thụ năng lượng. VinAI Research, một viện nghiên cứu AI hàng đầu tại Việt Nam, đang nghiên cứu và phát triển các thuật toán AI được tối ưu hóa để chạy trên các thiết bị có tài nguyên hạn chế.
Phát Triển Các Thuật Toán AI Hiệu Quả Hơn
Bên cạnh việc tối ưu hóa cơ sở hạ tầng và phần cứng, việc phát triển các thuật toán AI hiệu quả hơn cũng là một yếu tố then chốt. Các nhà nghiên cứu AI tại Việt Nam đang tập trung vào việc phát triển các thuật toán học sâu (deep learning) có thể đạt được độ chính xác tương đương với các mô hình lớn hơn, nhưng với chi phí tính toán thấp hơn.
Ví dụ, một nhóm nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Hà Nội đang phát triển một thuật toán nén mô hình AI, giúp giảm kích thước của mô hình mà không làm giảm đáng kể độ chính xác. Điều này có thể giúp giảm đáng kể mức tiêu thụ năng lượng khi triển khai các ứng dụng AI trên các thiết bị di động hoặc các thiết bị nhúng.
Thúc Đẩy Ứng Dụng AI Trong Tiết Kiệm Năng Lượng
Bản thân AI cũng có thể được sử dụng để tiết kiệm năng lượng. Tại Việt Nam, các công ty năng lượng đang sử dụng AI để tối ưu hóa việc phân phối điện, dự đoán nhu cầu năng lượng và phát hiện các sự cố trong hệ thống điện. Ví dụ, EVN, tập đoàn điện lực Việt Nam, đang thử nghiệm một hệ thống AI để dự đoán nhu cầu điện, giúp họ điều chỉnh sản lượng điện một cách hiệu quả hơn và giảm thiểu lãng phí năng lượng.
Ngoài ra, AI cũng có thể được sử dụng để quản lý năng lượng trong các tòa nhà và nhà máy. Các hệ thống AI có thể tự động điều chỉnh hệ thống chiếu sáng, điều hòa không khí và các thiết bị khác để giảm mức tiêu thụ năng lượng mà không ảnh hưởng đến sự thoải mái của người sử dụng.
AI: Bài Học Về Chi Phí Ẩn và Nỗ Lực Phát Triển Bền Vững
Thông tin từ CEO OpenAI về chi phí năng lượng của ChatGPT là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc đánh giá toàn diện chi phí vận hành AI. Mặc dù con số “1/15 thìa cà phê nước” có thể gây ấn tượng, nhưng cần xem xét bối cảnh rộng lớn hơn về tác động môi trường của các trung tâm dữ liệu và nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của các mô hình AI phức tạp.
Tại Việt Nam, bài toán tiết kiệm năng lượng cho AI đòi hỏi sự phối hợp giữa các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và chính phủ. Bằng cách đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh, phát triển các thuật toán hiệu quả và thúc đẩy ứng dụng AI trong quản lý năng lượng, Việt Nam có thể xây dựng một hệ sinh thái AI bền vững và mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.
